Polsko-czeska „Ściana kultury”

W latach 1980-1989 kwitła polsko-czeska współpraca solidarnościowa, która doprowadziła do wolności obu sąsiadujących ze sobą Państw. Dziś Narodowe Centrum Kultury i Good Looking Studio postanowiły upamiętnić tę historię, tworząc międzynarodowe dzieło sztuki ponad granicami. Odsłonięcie murali miało miejsce 9 października 2020.
 


Pomysł wykonania murali wynikał z potrzeby upamiętnienia przełomowych wydarzeń z sierpnia 1980 roku, które zapoczątkowały nieodwracalny proces zmian ustrojowych w Polsce i krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Narodowe Centrum Kultury zaprosiło do współpracy Good Looking Studio, aby przedstawić historię powstania „Solidarności” oraz wieloletniej współpracy opozycji demokratycznej w Polsce i Czechosłowacji w formie bliższej młodszym pokoleniom. Efektem kooperacji, która została zapoczątkowana jeszcze w pierwszej połowie bieżącego roku, są dwa murale zdobiące ściany w stolicach Polski i Czech.
 


Wspólna historia

Polskę i Czechy łączą podobne historyczne doświadczenia oraz trudna i długa droga do demokracji i suwerenności.  W obydwu krajach wyznaczała ją opozycja demokratyczna, a kamieniem milowym była polska Solidarność, która narodziła się 40 lat temu i promieniowała na cały region.  Jej owocem stała się również Solidarność Polsko-Czechosłowacka i rozwijana w jej ramach podziemna współpraca działaczy opozycyjnych. To właśnie historia Solidarności oraz jej wpływ na rozpad obozu komunistycznego i demokratyzację państw naszego regionu zainspirowały ośmiu twórców murali z Polski i Czech.  Ich koncepcje artystyczne przełożone na dwa murale w wyjątkowym roku jubileuszu 40-lecia Solidarności, mają szczególne znaczenie. Namalowane na ścianach budynków grafiki prezentują historię w artystycznej formie kolażu, która przemawia do młodego pokolenia, i pokazują współczesną percepcję historii. Mam nadzieję, że ta plastyczna interpretacja historii będzie też skłaniała do refleksji tysiące przechodniów w obydwu stolicach. Mural to wyjątkowa forma sztuki prezentowana w największej i najliczniej odwiedzanej galerii, jaką jest przestrzeń miejska, która oddziałuje skuteczniej niż tradycyjne formy edukacji." – komentuje prof. Rafał Wiśniewski, dyrektor Narodowego Centrum Kultury.



W latach 80-tych XX w. opozycja demokratyczna w Polsce i ówczesnej Czechosłowacji wielokrotnie manifestowała wzajemne poparcie i solidarność. Kontakty działaczy po obu stronach polsko-czeskiej granicy zostały zainicjowane w 1978 roku i przybierały różne formy. Wymieniano informacje, literaturę, czy nielegalne wydawnictwa. Na ich bazie w 1981 r. powstała podziemna organizacja pod nazwą: Solidarność Polsko-Czechosłowacka – pierwsza transgraniczna, międzynarodowa struktura opozycyjna w bloku sowieckim. Współpraca polskich i czeskich działaczy została zintensyfikowana w 1987 r. i odegrała ogromną rolę jesienią 1989 roku, stając się jednym z akceleratorów przemian w Czechosłowacji.  Późniejszy polityk, a wówczas działacz opozycyjny Alexandr Vondra przyznał: „Solidarność była dla nas inspiracją, źródłem know-how oraz symbolem, że również u nas może być lepiej”.



 

Symboliczna różnorodność

Proces twórczy został poprzedzony zaproszeniem na wizyty studyjne w Pradze i Trójmieście ośmiu młodych artystów z Polski i Czech: Karol Banach, Kinga Offert, Olga Fedirko, Kasia Majewska, Aliona Baranova, Martina Fischmeister, Marek Kulhavy i Barbora Idesova. Dzięki zaproszeniu do współpracy gdyńskiego Stowarzyszenia Traffic Design, możliwe było przekonwertowanie tych kilku dni pełnych inspiracji na działania kreatywne. Każdy z ilustratorów otrzymał zadanie stworzenia tematycznego projektu, a następnie własnoręcznego namalowania go. Miejską galerią sztuki stały się przęsła Węzła Pokoju w Gdyni. W rezultacie powstało osiem murali. Każdy z nich wskazuje na kluczowe dla historii Polski i Czech wydarzenia, ale w charakterystycznej dla artystów konwencji, zachęcając przy tym odbiorców do własnej interpretacji. 
 


W ten sposób twórcy mieli możliwość poznania historii przemian w obydwu krajach. Odwiedziny w instytucjach kultury, spotkania, poznawanie historycznych miejsc, pamiątek i pomników uzupełniły wiedzę podręcznikową i dały nową perspektywę spojrzenia na proces zmian politycznych w latach 80. dwudziestego wieku. Zadbanie o odpowiednie przygotowanie merytoryczne pozwoliło na osiągnięcie pożądanego efektu, zróżnicowania poszczególnych elementów finalnego projektu murali.



„W koncepcji kreatywnej zależało nam na pokazaniu zróżnicowanej interpretacji wątków związanych z ruchem solidarnościowym. Jest to analogia do samego ruchu, różnorodności jednostek, które odpowiadały za jego powstanie i ewolucję na przestrzeni lat oraz postrzegania przez społeczeństwo, zarówno lokalnie, jak i na arenie międzynarodowej. Postanowiliśmy zaprosić do realizacji ośmiu artystów o zróżnicowanym stylu i powierzyć im autorską interpretację faktów i wydarzeń związanych z ruchem.  Wspólną drogę do wolności Polski i Czech ukazaliśmy symbolicznie łącząc oba murale w jedną kompozycję, która po zestawieniu tworzy całość. Prace kreatywne wiązały się z wieloma wyzwaniami, ale jesteśmy dumni z efektu końcowego." - mówi Piotr Ruszkowski, dyrektor kreatywny Good Looking Studio.



“Zaproszenie Narodowego Centrum Kultury do upamiętnienia tak istotnych wydarzeń przyjęliśmy bardzo entuzjastycznie. Historia związana z ruchem społecznym, który doprowadził do zmian i jego działalnością powinna być powszechnie znana, więc cieszymy się, że możemy dołożyć cegiełkę do krzewienia pamięci historycznej. Postanowiliśmy stworzyć coś unikalnego, o międzynarodowym charakterze i formie, której dotąd nie zrealizowano. Liczymy, że niecodzienna idea kreatywna walnie przyczyni się do zainteresowania odbiorców i mediów historią, która doprowadziła do przełomowych wydarzeń w historii nie tylko Polski, ale całej Europy Środkowo-Wschodniej.” - mówi Bartek Leśniewski, współzałożyciel Good Looking Studio.
 


Pędzle w dłoń, czyli od projektu do czynów

Po kilku miesiącach przygotowań, z początkiem października rozpoczęto najważniejszy etap projektu - prace artystyczne na ścianach. Murale w Pradze i Warszawie powstawały równolegle siłami artystów z Good Looking Studio.
 


Uroczyste, jednoczesne odsłonięcie murali w stolicach obydwu państw nastąpiło 9 października, o godzinie 10:30. W Pradze (ul. Tusarova 42) uczestniczyli w nim m. in. Dyrektor Instytutu Polskiego - Maciej Ruczaj, Hana Trestikova – zastępczyni burmistrza Pragi 7 i radna ds. kultury Miasta Pragi, Antoni Wręga charge d'affiars a.i. Ambasady RP, współzałożyciel Good Looking Studio - Bartłomiej Leśniewski oraz liczni reprezentanci mediów i mieszkańcy Pragi. W Warszawie (ul. Sienna 45) w tym samym czasie mural inaugurował m.in. Dyrektor Narodowego Centrum Kultury - Rafał Wiśniewski oraz Piotr Ruszkowski, Art Director z Good Looking Studio.

Ekspozycja obu murali będzie ograniczona czasowo. W tej chwili przewidziana jest na najbliższe 24 miesiące, co z czasem może ulec zmianie



Partnerzy

Partnerami wspierającymi cały projekt realizowany przez Narodowe Centrum Kultury i Good Looking Studio są: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Instytut Polski w Pradze, Europejskie Centrum SolidarnościStowarzyszenie Traffic Design.

Realizacja przedsięwzięcia była możliwa dzięki dofinansowaniu z programu grantowego „Kultura Inspirująca” polskiego Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
 


Artyści

W gronie zaproszonych do współpracy artystów znaleźli się: Karol Banach, Kinga Offert, Olga Fedirko, Kasia Majewska, Aliona Baranova, Martina Fischmeister, Marek KulhavyBarbora Idesova.